Blauwe uurtje

Zonsondergang boven de westpunt van Meinerswijk (foto gemaakt net na zonsondergang om 16:42 uur, sluitertijd 1/13 sec.)

Iedereen die letterlijk en figuurlijk wel eens heeft stilgestaan bij een zonsondergang weet dat het licht in de avond (en in de ochtenden in omgekeerde volgorde) langzaam verloopt van geel via oranje, naar rood, blauw en paars en eindigt in zwart. Op het moment dat de meeste mensen denken dat het te donker wordt om te fotograferen (ten tijde van de burgerlijke schemering zoals hierboven beschreven) dan breekt het zogenaamde “blauwe uurtje” aan. De lucht kleurt dan diep blauw en silhouetten steken daar dan zwart tegen af. Op de keper beschouwd klopt het dat de mensen denken dat het ten tijde van de burgerlijke schemering te donker wordt om te fotograferen. Maar dat is te ondervangen door de camera dan op een statief te plaatsen en met de afstandsbediening te gaan werken om trillingen te voorkomen. De daarbij door mij gebruikte sluitertijden staan vermeld bij het onderschrift van de foto’s.

Wilgenbomen met in het midden het silhouet van de steenfabriek (foto gemaakt tijdens de burgerlijke schemering om 17:02, sluitertijd 0,5 sec.)

Op tweede Kerstdag ben ik tijdens zonsondergang Meinerswijk in getrokken om foto’s te maken van de schemering. Dat is de periode tussen zonsondergang en het moment waarop het volledig donker is. Ten eerste wordt er gesproken over burgerlijke schemering; dat is de periode na zonsondergang waarbij het mogelijk is om nog te lezen zonder veel inspanning. Daarna wordt het voor ons gevoel donker. Vanuit de zeevaart komt de benaming voor die volgende periode; de nautische schemering. In die periode is de horizon duidelijk zichtbaar en bewegende voorwerpen kunnen op ca. 300 meter worden waargenomen. Tot slot is er de astronomische schemering. Dat is periode waarin de horizon niet meer zichtbaar is waardoor visuele waarnemingen niet meer mogelijk zijn. Het eind van deze periode wordt gedefinieerd aan de hand van de zichtbaarheid van bepaalde sterren. In Nederland is op de meeste plaatsen nog wel sprake van kunstlicht (de zogenoemde lichtvervuiling). Maar op zee of in de woestijn (waar kunstlicht ontbreekt) is het daarna dus – op de maan en de sterren na – volledig donker.

Wilgenbomen tegen de westelijke hemel met reeds enkele zichtbare sterren (foto gemaakt tijdens de nautische schemering om 17:33 uur, sluitertijd 4,0 sec.)

Op 26 december ging de zon in Arnhem onder om 16:29 uur. De volgende tijden golden voor het eind van de respectievelijke periodes: burgerlijke schemering 17:11 uur, nautische schemering 17:54 uur en astronomische schemering 18:35 uur. Hoewel het voor mijn gevoel dus al om 17:11 uur donker was, was er voor mijn camera tot 18:35 uur nog voldoende licht om de autofocus te gebruiken. Dat is het moment waarop het dus officieel helemaal donker is.

Waterplas met wilgenbomen, voorbij trekkende wolken en op de achtergrond de lichten van Arnhem (foto gemaakt tijdens de astronomische schemering om 18:03, sluitertijd 15 sec.)